Šta je ekološki indeks?

Ekološki značaj i doprinos kvalitetu života koji pružaju različite forme vegetacije na gradskoj parceli, može se izraziti kao kvantitativna vrednost, koju je, u cilju realizacije, neophodno uvrstiti u proces planiranja uz standardne urbanističke parametre, kao novi parametar – ekološki indeks.

Ekološki indeks (EI) je brojčana vrednost kojom se izražava ekološki značaj i doprinos kvalitetu života koji pružaju različite forme vegetacije na gradskoj parceli. Za određene forme vegetacije, odnosno ekološki funkcionalne prostore (EFP), kao što su: biljke sađene direktno u porozno tlo, biljke u zemljišnom supstratu različite dubine, drveće različite veličine, ozelenjene krovove i fasade objekata, bioretenzije i dr, definisan je težinski faktor (TF) zavisno od ekološkog značaja. To je urađeno i za poluporozne i porozne površine, sisteme prikupljanja kišnice, odnosno za sve strukture koje doprinose smanjivanju negativnih posledica klimatskih promena. Uzimajući u obzir navedene elemente, EI izražava odnos ekološki funkcionalnih površina prema ukupnoj površini parcele, a izračunava se tako što se zbir površina pojedinačnih EFP parcele, pomnoženih sa odgovarajućim TF, podeli sa ukupnom površinom parcele.

Realna situacija je da alarmantno pogušćavanje fizičke strukture i zastiranje tla neporoznim materijalima u kompaktno izgrađenim delovima grada za posledicu ima trajni gubitak površina sa vegetacijom upravo na parceli/bloku. Ovakav trend je prouzrokovao izmenjen režim razmene energije i promenu hidrologije urbanih područja, što je, uz obilne padavine i ekstremne temperature kao posledice klimatskih promena, prouzrokovalo stvaranje urbanih toplotnih ostrva, učestale poplave, loš kvalitet vazduha, gubitak biodiverziteta i dr. Smanjivanje negativnih uticaja kao posledice klimatskih promena u centralnim delovima grada sve više se afirmiše uvođenjem različitih vegetacionih formi na parcelu, vodeći računa da njihova funkcionalnost dostigne postavljen ciljani ekološki parametar, uz zadržavanje postojeće urbane morfologije i namene prostora.

Uz standardne urbanističke parametre, ekološki indeks se poslednjih godina uvodi u savremenu urbanističku praksu u mnogim gradovima sveta, pod različitim, ali srodnim nazivima. Ovakav pristup je još 1994. godine prvi primeno grad Berlin upotrebivši termin faktor površine biotopa (Biotop Area Factor – BAF), dok se u Stokholmu, Sijetlu i Sautemptonu on razvija kao faktor zelenih površina (Green Area/Space Factor) itd. Sa težnjom da se svetska i evropska iskustva primene i u Beogradu, prvi put je skrenuta pažnja na ovu temu 2009. u Konceptu Plana generalne regulacije sistema zelenih površina Beograda, da bi u usvojenom Planu 2019. godine prvi put predloženo uvođenje ovog parametra pod nazivom Ekološki indeks (EI).

Izradom Projekta Zelena infrastruktura u kompakt gradu – ekološki indeks kao instrument otpornosti na klimatske promene, Udruženje pejzažnih arhitekata Srbije je preduzelo korak dalje, i to kroz predstavljanje značaja zelene infrastrukture i ekološkog indeksa lokalnoj zajednici, ali i iniciranje unapređenja javnih politika na nivou grada Beograda uvođenjem EI u proces planiranja.

Udruženje pejzažnih arhitekata Srbije svoje aktivnosti sprovodi u okvru projekta Beogradske otvorene škole Zeleni inkubator, uz finansijsku podršku Evropske unije i Fondacije Fridrih Ebert.